Tạp chí XƯA NAY do ông Dương Trung Quốc làm Tổng biên tập, số 406 tháng 6-2012 có đăng bài VỀ TÊN SÔNG LINH GIANG của Ruchung tôi ở mục Trao đổi. Thực chất đây là
một entry đã được post từ tháng 3-2011 trên blog ĐẾN TỪ ÁNH SÁNG. Nhân
sự kiện Hội thảo quốc gia về danh nhân Quảng Bình thành công tốt đẹp,
Ruchung tôi tái bản lại entrry này như là một sự phụ họa về một miền địa
linh đã từng sinh ra nhiều nhân kiệt vậy...
Các bài viết của tác giả Tôn Thất Thọ đăng ở Tạp chí Xưa
& Nay số 341 tháng 10 năm 2009 và của tác giả Bulukhin đăng ở
Bulukhin Blog đều để cùng trả lời một câu hỏi chung: LINH GIANG LÀ SÔNG NÀO?
Sau khi trưng các chứng cứ từ các thư tịch cổ rất công phu, chính xác và thực
hiện các thao tác khoa học nghiêm túc, cần thiết, hai tác giả đi đến các kết
luận của riêng mình, đại thể như sau:
Tôn thất Thọ: Linh Giang là tên gọi chỉ con sông Hương ở Thừa
Thiên Huế chứ không phải là sông Gianh ở Quảng Bình như các sử thần nhà Nguyễn đã chép.
Bulukhin: Địa danh trùng tên là chuyện thường gặp. Sông
Gianh (Quảng Bình) cũng có tên là Linh Giang, thậm chí có lúc được gọi là Đại
Linh Giang.
Ruchung tôi xin góp bàn thiển ý dưới đây để hai tác giả tham khảo
và chỉ giáo:
Dựa vào các cứ liệu của hai bài viết nói trên và thực tế,
thì Sông Gianh (Quảng Bình) và sông Hương (Thừa Thiên Huế) có các đặc điểm
giống và khác nhau sau đây:
- Giống nhau:
+ Là hai hiện tượng địa lý, dạng vật chất, hội đủ các tiêu chí để
cùng nằm trong một khái niệm địa lý / mục từ từ điển: SÔNG (khi phiên âm sang Hán Việt được đọc là GIANG)
+ Cùng đã từng và đang nuôi sống / đe dọa hai cộng đồng người
chính: Chăm và Việt trong quá trình tồn tại của mình (lịch đại).
+ Có thời điểm được các cổ thư chép cùng tên là LINH GIANG.
- Khác nhau:
+ Có quy mô khác nhau (tác giả Bulukhin đã chứng minh trong bài
viết của mình)
+ Tọa lạc ở hai vùng địa lý / hành chính / văn hóa khác nhau: kinh
kỳ (sông Hương) / biên viễn (sông Gianh).
+ Có hai tên gọi đương đại khác biệt nhau: HƯƠNG / GIANH
Sông Hương ngày vua Khải Định băng hà : 6-11-1925 (
Chụp lại từ ảnh tư liệu)
Từ các đặc điểm trên, Ruchung tôi xin có một vài thiển ý như sau:
1.Cả sông Hương và sông Gianh được những người san định cổ thư ghi
lại đã từng có thời cùng mang tên LINH GIANG mà tác giả Nguyễn Thế Thọ cho là người xưa ghi
chép sai từ sông này (Hương) sang sông kia (Gianh). Theo Ruchung tôi, đó là sự
ghi chép chân thật, chuẩn xác tại thời điểm lịch sử ấy. Tên gọi này chắc chắn
không do những người san định cổ thư tự đặt ra, mà được kế thừa ít
nhất từ hai nguồn thông tin: di cảo của tiền nhân và sự cung cấp (thông
tin) của cộng đồng dân cư sinh sống hai bên bờ sông Hương và sông Gianh. Tuy
nhiên, LINH GIANG không phải là tên sông, mà đó là ý niệm của các
cộng đồng dân cư này về các con sông hiền hòa (nuôi dưỡng) / hung hãn (hủy
diệt) của mình. Những người san định cổ thư không biết / không có ý định phụ
chú điều này, nên lâu dần, ý niệm linh giang được địa danh hóa, do đó,
người đời sau đồng nhất/nhầm lẫn ý niệm linh giang thành tên sông (địa danh) LINH GIANG, và đương nhiên tranh
biện đã xảy ra.
2.Trong suốt quá trình tồn tại, hai dòng sông này đã từng có những
tên gọi khác nhau mà các cổ thư đã liệt kê, tuy nhiên, theo Ruchung tôi, đó
chưa phải là những liệt kê đầy đủ (và không bao giờ đủ). Bằng chứng: Sông Hương
và sông Gianh đã từng gắn bó với cộng đồng người Chăm hùng mạnh. Những người
Chăm có nền văn minh sớm phát triển rực rỡ,có kỹ năng sông nước vượt trội, đã từng sở hữu độc lập hai dòng
sông hùng vỹ này trong một thời gian dài, không thể không định danh cho nó để
tiện sinh hoạt, thậm chí để tôn thờ. Thế mà, trong các cổ thư do hai tác giả
Nguyễn Thế Thọ và Bulukhin dẫn ra không thấy có một tên Chăm nào dùng để chỉ
hai con sông này; đó chỉ có thể là sự chưa tìm thấy của tiền nhân mà thôi. Với
hiện thực lịch sử này, theo Ruchung tôi, hai dòng sông Gianh và sông Hương
trong quá trình được con người khai thác đã từng được định danh bởi các lớp tên
có nguồn gốc sau đây: Chăm – Nôm (Việt cổ) – Hán Việt (còn gọi là tên Chữ), tuy
nhiên, đến nay nó đã không được bảo lưu đầy đủ.
3. Như vậy, nếu ta giữ nguyên các tên gọi được nhắc nhiều
trong bàn luận: LINH GIANG, SÔNG HƯƠNG, SÔNG GIANH, còn những tên gọi khác
trong lịch sử đã biết và chưa biết của hai dòng sông này được ký hiệu hóa bởi
các ký tự chữ cái tiếng Việt (viết hoa) khác nhau tương ứng, chúng ta sẽ có mô
hình hai chuỗi tên gọi của các dòng sông này như sau:
* X - Y - LINH GIANG - Z ... - SÔNG HƯƠNG.
* M – N – O – LINH GIANG... - SÔNG GIANH.
Trong hai chuỗi tên gọi khác biệt trên, dễ dàng nhận thấy
duy nhất chỉ có một vị trí trùng lặp mà thôi: LINH GIANG. Những tên gọi còn lại hoàn toàn
khác biệt nhau, không cần chứng minh quyền sở hữu. Vậy thì, với phẩm chất ngôn
ngữ / văn hoá nào mà duy nhất LINH GIANG lại được hai cộng đồng người ở hai
vùng địa lý/ hành chính/ văn hóa ( kinh kỳ / biên viễn ) cùng sử dụng
trùng cho dòng sông trên lãnh thổ của mình?
Thượng nguồn sông Gianh
Tra cứu trong nguyên tác các thư tịch cổ do hai tác giả Tôn Thất
Thọ và Bulukhin cung cấp, thấy các bậc tiền nhân sử dụng chữ LINH bộ
“vũ”, có nghĩa thần linh, linh khí, linh ứng để ghi cho LINH GIANG.Theo
đó, nếu cần phải diễn nôm (dịch) thì LINH GIANG nghĩa là DÒNG SÔNG LINH THIÊNG.
Hai dòng sông khác biệt nhau (HƯƠNG và GIANH) được hai cộng đồng cư dân ở hai
vùng địa lý cách xa nhau cùng tôn phong là LINH THIÊNG thì rõ ràng đó là Ý NIỆM
tôn kính / sợ hãi của họ đối với dòng sông hiền hoà / hung dữ xứ mình, chứ không
phải là KÝ HIỆU (ngôn ngữ) để dùng làm tên gọi thông thường. Nhưng Ý NIỆM ở hai
vùng xa cách về hai con sông khác biệt nhau do đâu mà lại có cùng mẫu số
chung LINH GIANG? Đơn giản, do các cộng đồng người này đều cùng là
người Việt, và cùng một văn hoá tín ngưỡng. Bằng chứng:
- Người Việt xưa có tục thờ nhiên thần (các vị thần có nguồn gốc
tự nhiên). Các hiện tượng tự nhiên nào cộng đồng không giải thích được,
không chế ngự được, hoặc quá hàm ơn…, đều được phong thần và tôn thờ, bởi vậy
nên mới có thần núi, thần sông, thần cây đa, ma cây gạo…, những thế lực tự
nhiên siêu nhiên vừa gây ra sự sợ hãi, vừa gieo lên niềm hy vọng cho con
người vốn yếu ớt về thể chất (so với tự nhiên), thấp kém về hiểu biết quy luật
(về tự nhiên) thời bấy giờ. Sông Hương và sông Gianh là những dòng sông
hai mặt hùng vỹ nhất ở khu vực, nó nuôi sống cộng đồng, nhưng đồng thời cũng có
khả năng huỷ diệt cộng đồng khi trở chứng. Cộng đồng cư dân ở lưu vực hai dòng
sông đã kính trọng, sợ hãi hai dòng sông này đến mức thốt lên thành lời: DÒNG
SÔNG LINH THIÊNG (LINH GIANG). Quyền kính trọng và sợ hãi trước tự nhiên là
quyền CHUNG của CON NGƯỜI chứ không phải là đặc hữu của riêng một nhóm cộng
đồng nào.
- Người xưa khi thấy vật gì được khí tinh anh hun đúc lại hơn cả
các loài vật cùng loài thì gọi là LINH (Từ điển Hán-Việt Thiều Chửu). Chẳng
hạn, con người là giống LINH hơn muôn loài, do vậy khi chết gọi là linh:
linh cữu = thi thể, linh sàng = giường người chết nằm, thiết linh = bài vị thờ
người chết …Ở cấp độ thấp hơn, động vật cũng có nhóm LINH hơn những động vật
còn lại: Tứ linh (kỳ lân, phượng hoàng, rùa, rồng). Theo đó, sông Hương và sông
Gianh rõ ràng là hùng vỹ nhất, được các cộng đồng cư dân ở đây cho là được khí
tinh anh hun đúc lại hơn cả các con sông khác trong khu vực mà họ được biết,
nên đã tự nguyện tôn vinh là LINH GIANG với mơ ước sẽ được
các đấng nhiên thần này nuôi sống và che chở. Rõ ràng LINH
GIANG là một sự tôn xưng tất yếu của một cộng đồng đối với dòng sông của mình,
chứ không phải là một danh xưng (tên gọi) thông thường. Đó là văn hoá tín
ngưỡng nhiên thần có mẫu số chung, rất phổ quát, ở đâu để đó, không thể
và không cần thiết phải tìm chủ sở hữu duy nhất.
Chúc mừng vùng địa linh của nhiều nhân kiệt.
Bu tui sẽ đọc lại và có thể viết đôi dòng nhận xét.
Multiply chờ đến 01.12.2012 để trút hơi thở cuối cùng, bu sẽ quay lại với Yahoo này để thỉnh thoảng được "diện kiến" một tinh hoa người RỤC !
Phật tử Tây Tạng và Bhutan đã có văn bản gửi đến công ty giày dép Icon Shoes để bày tỏ sự bất bình của họ. Trang Facebook của công ty này cũng đã tràn ngập những lời lẽ phản đối.
Một mẫu dép in hình Phật
Không có phản ứng tức thì nào từ công ty giày dép Icon Shoes.
"Thật là điều đáng tiếc, theo truyền thống Phật giáo, hình tượng của Đức Phật và thánh chúng phải được đối xử một cách tôn kính.
Việc đưa các hình ảnh này lên trên giày dép là thiếu tôn trọng đối với các Phật tử", Bhuchung Tsering thuộc Phong trào Quốc tế vì Tây Tạng (International Campaign for Tibet) bày tỏ.
Thành viên của Quốc hội Tây Tạng ở Bắc Mỹ, ông Tashi Namgyal, đã viết một lá thư phản đối gửi tới công ty giày dép Icon Shoes nói: "Xin vui lòng xem xét lại việc này và thu hồi lại những đôi giày như thế".
“Tôi đi đôi giày có hình Đức Phật được sản xuất bởi công ty của bạn, điều đó đã làm tôi hoàn toàn bị sốc và mất tinh thần trước một thái độ vô cảm như vậy", Namgyal viết.
"Đức Phật được tôn thờ bởi hàng triệu người trên thế giới trong đó có cả người viết lá thư này ... Vì vậy, tôi mạnh mẽ kêu gọi công ty hãy thu hồi tất cả các hàng hóa được bán có hình Đức Phật và ngăn chặn không những việc bán mà còn cả việc sản xuất những sản phẩm như vậy.
Hơn hết, tôi yêu cầu công ty phải xin lỗi trên trang web của mình về vấn đề này", Tashi đề nghị.
Văn Công Hưng (Theo PTI)
MỜI CÁC BẠN VÀO TRANG WEB NÀY VÀ ĐIỀN VÀO FROM GỞI THƯ CHỐNG ĐỐI VỀ VIỆC ĐEM HÌNH CHƯ PHẬT LÀM GIÀY DÉP
RẤT CÁM ƠN
NGUYỆN SỰ AN LẠC ĐẾN VỚI CÁC BẠN
http://avaaz.org/en/petition/ Stop_using_Buddha_Image_on_ Shoes/
Xin lỗi RC , cho mình gởi tạm thông tin này ở đây nhé !
Cám ơn các Bạn của RC vào đọc được và ủng hộ .
Cám ơn RC .
Không biết có thiên vị không chứ phân tích của RC rất thuyết phục. Linh thiêng ở tại lòng người/ Cớ đâu phân định rạch ròi địa danh.